Zaburzenia w przetwarzaniu wrażeń sensorycznych najczęściej zauważane są przez nauczycieli i rodziców w wieku przedszkolnym i szkolnym. Jest to okres, w którym bagatelizowane dotąd cechy i zachowania tłumaczone były potocznym zwrotem "jeszcze ma czas", lub "wyrośnie z tego". Nagle okazuje się, że dziecko ma różnego rodzaju kłopoty z codziennym funkcjonowaniem. Zaburzone działanie i współdziałanie zmysłów może objawiać się problemami w adekwatnym do sytuacji reagowaniu emocjonalnym, spostrzeganiu, zachowaniu, uczeniu się, wykonywaniu czynności precyzyjnych, zdobywaniu umiejętności czytania i pisania, aktywności ruchowej, relacjach z rówieśnikami i codziennym funkcjonowaniu społecznym. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą zachowywać się dziwnie i niezrozumiale dla otoczenia. Mogą mieć wiele kłopotów, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Problemy, z którymi się borykają objawiają się często zaburzeniami w zachowaniu.
Wybrane objawy zaburzeń integracji sensorycznej w wieku przedszkolnym i szkolnym:
- Trudności z opanowaniem treningu czystości
- Potykanie się, obijanie o przedmioty
- Słaba równowaga, niezgrabność ruchowa
- Niezwracanie uwagi na skaleczenia
- Nadwrażliwość na hałas (częste zatykanie uszu, hałasowanie, mruczenie, śpiewanie pod nosem),
- Nadwrażliwość na pewne zapachy
- Niechęć do przytulania
- Nietolerancja pewnych typów ubrań, narzekanie na metki
- Nietolerancjamycia głowy, twarzy, obcinania włosów, paznokci
- Kłopoty z nauką jazdy na rowerze
- Unikanie nowych zabaw ruchowych
- Nadmierna aktywność, (wciąż w ruchu lub letargu, ospałość, permanentne wiercenie się, wciskanie się między meble, wpadania na kolegów, popychanie innych, rzucanie zabawkami, psucie zabawek, branie zabawek do buzi, ciągłe gryzienie czegoś)
- Ubogi repertuar żywieniowy
- Trudności z opanowaniem lub unikanie czynności takich jak: zapinanie ubrań, zdejmowanie butów, wiązanie butów, rysowanie, wycinanie
- Labilność emocjonalna (szybkie przechodzenie od płaczu do śmiechu, nagłe wybuchy złości)
- Opóźnienia w rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją (trudności w zrozumieniu, co dziecko mówi)
- Trudności ze zrozumieniem poleceń
- Trudności z czytaniem zwłaszcza na głos i pisaniem, pisze wolno, nie mieści się w liniach, nieprawidłowo trzyma długopis
- Wolne tempo pracy
- Nieprawidłowa postawa przy biurku
- Mylenie słów dźwiękowo podobnych
- Występujące trudności z koncentracją uwagi
Zaburzenia w obszarze wybranych układów sensorycznych:
Zaburzenia w obszarze układu przedsionkowego:
Dziecko może:
- nie lubić zabaw na placu zabaw (huśtawki, drabinki, karuzela);
- być bardzo ostrożne/powolne podczas zabaw;
- czuć się niepewnie w windzie, na ruchomych schodach, na otwartej przestrzeni, na podwyższeniu;
- obawiać się wchodzenia lub schodzenia po schodach;
- nie lubić aktywności z głową w dół lub z głową odchylona do tyłu np. podczas zabaw polegających na baraszkowaniu;
- huśtać się przez długi czas, kręcić się na karuzeli, biegać w kółko;
- nie mieć lęku grawitacyjnego, podejmować bardzo ryzykowne działania;
- potrzebować ciągłego ruchu;
- często tracić równowagę, potykać się lub przewracać;
- mieć problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową, przekraczaniem linii środkowej ciała, schematem ciała
Zaburzenia w obszarze układu proprioceptywnego:
Dziecko może:
- preferować zabawy statyczne, unikać aktywności ruchowych;
- mieć obniżone napięcie mięśniowe;
- mieć wolne/bardzo wolne tempo pracy;
- wolno reagować na polecenia;
- zbyt mocno lub zbyt lekko trzymać długopis/kredkę lub sztućce;
- celowo wpadać na przedmioty lub osoby znajdujące się w bliskim otoczeniu;
- tupać lub szurać nogami podczas chodzenia;
- nieustannie żuć kołnierzyki, sznurki, mankiety itp.;
- mieć problemy z koncentracją uwagi;
- mieć słabą kontrolę ciała, słabą kontrolę motoryczną;
- psuć delikatne przedmioty;
- często zmieniać pozycje podczas siedzenia lub stania;
- być wycofane, unikać zabaw w większych grupach rówieśniczych
Zaburzenia w obszarzeukładu wzrokowego:
Dziecko może:
- pocierać, mrużyć oczy, często mrugać, mieć podrażnione, załzawione oczy;
- przekręcać głowę podczas czytania;
- trzymać przedmioty zbyt blisko oczu, za bardzo pochylać się nad biurkiem/stołem;
- mieć trudności ze śledzeniem wzrokiem przedmiotów będących w ruchu;
- często gubić litery, cyfry, znaki interpunkcyjne podczas wykonywania zadań szkolnych;
- podążać palcem za czytanym tekstem aby nie „zgubić” wyrazów;
- unikać jasnego światła, mrugających przedmiotów, słońca;
- unikać zbliżających się przedmiotów np. piłki;
- poszukiwać mocnych wrażeń wzrokowych np. światła, latarki, jaskrawe kolory;
- nie dostrzegać podobieństw i różnic między obrazkami;
- mieć brzydki charakter pisma – nie trzymać się w liniaturze, nie rozróżniać wielkości liter, odległości itp.
- mieć problemy z czytaniem; nie rozumieć czytanego tekstu;
- mieć zaburzoną koordynacje wzrokowo – ruchową
Zaburzenia w obszarzeukładu słuchowego:
Dziecko może:
- negatywnie reagować na hałas i głośne dźwięki;
- być rozdrażnione, pobudzone, rozkojarzone w miejscach głośnych w których dużo się dzieje;
- słyszeć odgłosy docierające z poza pomieszczenia w którym się znajduje;
- mieć problemy z koncentracją uwagi w miejscach głośnych, gdzie jest dużo osób;
- mieć problemy z różnicowaniem dźwięków, ich źródła i odległości;
- mieć problemy z rozumieniem i wykonywaniem poleceń;
- nie słyszeć lub nie rozumieć poleceń;
- mieć problemy z różnicowaniem głosek, spółgłosek, z sylabizowaniem;
- spoglądać na innych zanim zareaguje i wykona polecenie;
- mieć trudności w uczeniu się języków obcych, piosenek wierszyków;
- późno zacząć mówić;
- mieć trudności z czytaniem na głos.
Opracowanie: Małgorzata Chodorowska